Persoonlijk: met een cognacje mijn vaders afscheid doorspreken

Misschien ben je ouder, tante, oma, buurvrouw, vriendin. We hebben bijna allemaal kinderen in onze directe omgeving. Vroeg of laat krijgen alle kinderen te maken met verlies. Of het nu gaat om het overlijden van een grootouder, een huisdier, een scheiding of een verhuizing — verlies is een onderdeel van het leven. Maar hoe ga je als volwassene om met het verdriet van een kind? Hoe bied je steun, troost én eerlijkheid zonder hen te overspoelen? Leren omgaan met verlies Elk kind heeft verlies in zijn/haar leven en leert daarmee om te gaan. Dat doen ze door ervaringen op te bouwen en te kijken naar hoe hun omgeving reageert op dat verlies. We hebben allemaal een diep verlangen om gezien te worden, erkend te worden en gehoord te worden. Een kind doet er alles aan om de goedkeuring, liefde en erkenning van de ouders te ontvangen. Dat maakt dat kinderen zich aanpassen en bepaald gedrag laten zien. Dit werkt ook zo als er rouw & verlies in hun leven komt. Als voorbeeld neem ik Fiene. Fiene is 5 jaar wanneer haar oma ernstig ziek wordt. Ze voelt dat er iets is en vraagt aan haar moeder wat er aan de hand is. Moeder wil haar beschermen en zegt: niks lieverd, er is niks aan de hand. Fiene snapt het niet, ze voelt dat mama verdrietig is en dat er iets aan de hand is. Maar blijkbaar klopt haar gevoel niet. Dus stopt ze het weg. Als Fiene 8 is en moet huilen wordt ze uitgelachen op school. En dat is de bevestiging: zie je wel, ik moet mijn gevoel wegstoppen. Dit voorbeeld betekent niet dat Fiene niet kan leren om goed om te gaan met verlies en met rouw. Of dat één verkeerde opmerking zulke verstrekkende gevolgen heeft dat een kind niet meer durft te voelen. Het geeft echter wel aan dat kinderen hun eigen conclusies trekken als ze voelen dat er iets aan de hand is. En die eigen conclusies kunnen compleet de plank misslaan, helemaal als kinderen in de fantasie fase zijn. Kinderen voelen meer dan je denkt Kinderen pikken signalen feilloos op. Ze merken verdriet op, voelen spanningen, en trekken hun eigen conclusies — zelfs als je probeert hen te beschermen. Juist door te zwijgen kunnen kinderen gaan twijfelen aan hun gevoelens of zichzelf de schuld geven. Eerlijk zijn, op een kinderlijke maar duidelijke manier, helpt hen om te begrijpen wat er aan de hand is. Als iemand is overleden, zeg dan niet ‘oma is overleden’ tegen een kind want overleden klinkt als overleven. ‘Oma is er niet meer’ kan klinken alsof oma nog wel terug kan komen. Je mag gerust zeggen dat oma dood is. Heel concreet en daarmee ook heel duidelijk. Zo kan het kind eerder beseffen wat er aan de hand is. Vooral kinderen onder de 6 jaar hebben nog geen tijdsbesef. Woorden als nooit of voor altijd zegt hun weinig. Het kan dus ook zijn dat je het vaker moet herhalen. Rond kerst kun je bijvoorbeeld zeggen: “Het is zo jammer dat oma er niet meer bij kan zijn, omdat ze dood is.” Openheid geeft veiligheid In plaats van het verdriet weg te stoppen, kunnen we kinderen helpen er op een gezonde manier mee om te gaan. Dat begint met woorden geven aan wat er gebeurt — ook aan je eigen emoties. Bijvoorbeeld: "Ik huil omdat mijn vader dood is. En ik was heel gek op hem. Als iemand doodgaat van wie je houdt, dan voel je verdriet." Zo leer je een kind dat verdriet er mag zijn. Het vertellen Kinderen hebben het gelijk door als volwassenen emotioneel veranderen. Zodra dat zo is raad ik aan om uit te gaan leggen wat er aan de hand is. Bij elk soort verlies, onderstaand voorbeeld gaat over overlijden, maar geldt net zo goed voor een scheiding of ander verlies. Bijvoorbeeld: “Opa is ernstig ziek, de arts gaat er alles aan doen om hem beter te maken en het kan ook zijn dat hij dood gaat.” Wanneer je een kind zoiets gaat vertellen zorg dan altijd voor een warme sfeer. Ga dicht bij elkaar zitten en zorg voor een sfeer die bijna gezellig is. Misschien wat lekkers te drinken of fijne muziek aan. Het mag echt aangenaam voelen. Zorg ervoor dat het kind zich geborgen en veilig voelt. Er is geen andere weg dan het vertellen, als je er niet over praat met een kind dan gaat die er alleen mee zitten. Met alle verkeerde conclusies en gedachten tot gevolg. Kinderen rouwen... en herrouwen Rouw is geen moment, maar een proces. Kinderen rouwen niet één keer, maar steeds opnieuw — bij belangrijke mijlpalen beseffen ze wat ze missen. Het verlies komt telkens in een andere vorm terug. Een schaduw die bij het leven hoort, vooral zichtbaar op momenten van licht. Webinar: leren omgaan met verlies Wil je meer leren over hoe je kinderen begeleidt bij rouw en verlies? Meld je aan voor het webinar op maandag 1 september . Daarin leer je over de vier rouwtaken voor kinderen, praktische manieren van communiceren, en hoe je herinneren een plek kunt geven. Je kunt het webinar ook terugkijken als je niet live aanwezig kunt zijn. Aanmelden kan via e-mail: stepwellcoach@gmail.com of via de socials.

Elke zomer weer herhaalt zich hetzelfde ritueel. Koffers worden gepakt, auto’s volgeladen, huizen netjes achtergelaten. De wekker gaat vroeg — alles om de files te ontwijken. Langzaam wordt de wereld stiller. Buren vertrekken, collega’s zijn weg, vrienden reizen rond. De straat klinkt leger dan anders. Misschien geef jij deze zomer water aan andermans planten, haal je hun post uit de brievenbus. Misschien ben je zelf degene die vertrekt. Maar niets is meer vanzelfsprekend. Want er is nu iets dat altijd met je meereist: de leegte. Vakantie maakt verlies voelbaar Waar vakantie voor velen staat voor rust, ontspanning en samen herinneringen maken, kan het voor wie rouwt juist een lastige periode zijn. De stilte wordt groter. De leegte luider. Misschien is het de eerste vakantie zonder die ene persoon. Misschien zijn het er al meerdere, maar voel je nog steeds: het zal nooit meer zijn zoals het was. Terwijl anderen proosten op het leven, voel jij iets knagen vanbinnen. Voor mijzelf is het het niet meer kunnen sturen van een appje naar mijn vader. Geen foto van een mooi gebouw of een maaltijd om met hem te delen. Geen souvenir meer voor hem — alleen nog voor mijn moeder. Ook dat thuiskomen voelt anders, stiller. Mag je verdriet ruimte krijgen? In een wereld die ontspant, lijkt er weinig plek voor zwaarte. De angst om anderen te belasten of "de sfeer te drukken" is herkenbaar. En toch… misschien wil je niets liever dan gewoon even vertellen hoe het écht met je gaat. Maar je aarzelt. Houdt het bij je. Terwijl het verlangen naar verbinding blijft. Weet: je verdriet mag er zijn. Ook in de zomer. Ook op vakantie. Juist dan. Drie manieren om de zomer dragelijker te maken Je bent niet de enige die hiermee worstelt. Tijdens groepswandelingen, gesprekken in mijn inbox of 1-op-1 sessies hoor ik dit vaak terug. Daarom wil ik je drie handvatten geven die deze zomer hopelijk wat lichter maken: 1. Laat je eigen tempo leidend zijn Je hoeft niet ‘mee’ te doen met het vakantiegeluk van anderen. Laat het moeten genieten los. Gun jezelf een ander ritme, waarin je voelt wat jíj nodig hebt. Misschien betekent dat juist stilte, rust of iets heel anders dan voorgaande jaren. 2. Zoek betekenis in kleine momenten Je hoeft het oude geluk niet te vervangen. Maar je kunt wel opnieuw verbinding maken met het hier en nu. Een wandeling in de natuur. Een boek in de zon. Een kop koffie op een terras. Een klein moment van zachtheid. Dat kan al genoeg zijn. 3. Praat met iemand die écht luistert Er is vast iemand in jouw omgeving die wil luisteren — ook al weet die persoon niet precies wat te zeggen. Bel. Stuur dat berichtje. Je hoeft niet sterk te zijn. En als je niemand hebt waarbij dat veilig voelt, zoek dan een professional. Je verhaal mag gehoord worden. Misschien voel je dat je vastloopt. In je energie, je lichaam, je emoties. Dan is het goed om te weten: je hoeft dit niet in je eentje te dragen. Gun jezelf een moment van steun. Een gesprek. Een luisterend oor. Wil je jouw verhaal delen? Plan een ‘bakje troost’ met mij in.  Op jouw tempo. Op jouw manier. Jij mag er zijn — ook deze zomer.