Feestdagen & Verlies: omgaan met verdriet tijdens de 'mooiste tijd van het jaar'

lineke

Hoe ga je om met bijzondere dagen als collectieve feestdagen zoals kerst en sinterklaas? Of moet de donkere maanden, oud & nieuw, verjaardagen en vakanties als je verdriet hebt en er verlies is in je leven? Dagen die iedereen zo gewoon en vanzelfsprekend samen viert. Voor jou is dat misschien niet meer zo vanzelfsprekend. De feestdagen zullen ook niet hetzelfde zijn voor jou als voorheen.


De feestdagen worden vaak omschreven als een tijd van vreugde, samenzijn en tradities. Maar wat als degene van wie jij houdt niet meer beter wordt? Voor veel mensen wordt deze periode juist een confronterend moment waarin dat verlies voelbaarder is dan ooit. Rouw tijdens de feestdagen kan zwaar zijn, het is dan  belangrijk om ruimte te geven aan verdriet en betekenis te vinden in herinneringen.


Er is geen juiste of onjuiste manier om de feestdagen door te  komen. Neem tijd om stil te staan bij jouw situatie en doe wat voor jou goed voelt. Het is normaal dat deze dagen extra moeilijk voelen en dat je nog te ontdekken hebt hoe jij hier het beste mee om kan gaan.


Verlies, Rouw en de Feestdagen

Volgens Manu Keirse is rouw geen proces met een vast einde; het is een reis die een leven lang duurt. Tijdens de feestdagen worden we overspoeld met beelden van gelukkige gezinnen en gezellige momenten, waardoor het gevoel van verlies versterkt kan worden. Het is belangrijk te beseffen dat dit verdriet normaal is. Verlies  draait om twee zaken: enerzijds het gemis en anderzijds het leren leven met een nieuwe werkelijkheid.


In zijn boek Rouwvaardigheden pleit hij voor het omarmen van verdriet als een essentieel deel van liefde. “Rouw is de achterkant van liefde,” zegt hij. Juist tijdens de feestdagen kun je dit liefdesgevoel een plek geven door herinneringen te koesteren, ook al doet dat pijn.


Donkere maanden

De donkere maanden van het jaar zijn meestal extra moeilijk. Dit heeft ook te maken met je eigen bio ritme. Veel mensen hebben er last van dat er in de herst- en wintermaanden minder daglicht is. Dit kan leiden tot verstoring van je biologische klok wat weer vermoeidheid, minder energie, verandering van stemming en sombere maanden tot gevolg kan hebben.

Door het weer blijven veel mensen binnen. Je moet dan zelf meer doen om anderen te spreken en te zien. Doordat er buiten minder te doen is kunnen verveling en een gebrek aan afleiding op de loer liggen.

Al deze dingen samen kunnen leiden tot een verhoogde gevoeligheid voor somberheid en angst. Goed om te weten waar dit bij jou mogelijk vandaan komt.

Vaak helpt het al om het binnen gezellig te maken met bijvoorbeeld verse bloemen, een dekentje, muziek en kaarsjes. Kijk wat het voor jou prettiger maakt om binnen te zijn.


Praktische tips voor verlies tijdens de feestdagen

Hier zijn vijf tips om met verlies & rouw om te gaan tijdens deze emotionele periode:


1. Maak ruimte voor herinneringen

Als jouw geliefde niet meer beter wordt is het fijn om samen herinneringen te maken. Luister samen naar muziek, kijk foto's terug, eet samen een taartje of drink een drankje. Wees gewoon even samen en laat alles wat er ontstaat maar gebeuren. Brand eventueel een kaarsje en neem een stilte moment ook voor jezelf.

Welk ritueel past bij jou en bij jullie?


2. Wees niet bang voor emoties

IK moedig je aan om je emoties te accepteren, hoe moeilijk dit ook kan zijn. Het is oké om verdrietig te zijn tijdens de feestdagen. Je hoeft niet altijd sterk te zijn.

Je emoties gaan ook echt weer even en vaak lucht het op als ze er mogen zijn.


3. Communiceer met je omgeving

Praat met familie en vrienden over hoe je je voelt. Geef aan wat je wel en niet fijn vindt. Misschien wil je een grote kerstbijeenkomst vermijden of juist wel deelnemen, maar op jouw voorwaarden.


4. Creëer nieuwe tradities

Soms zijn oude tradities niet meer mogelijk of passen ze niet meer in je veranderde situatie.

Als oude tradities te pijnlijk zijn, bedenk dan nieuwe. Dit kan helpen om het vedriet te verzachten en de feestdagen in een nieuw perspectief te plaatsen. Misschien kun je iets doen wat je dierbare graag doet of deed maar nu niet meer kan, zoals een bepaald gerecht bereiden of een wandeling maken maar dan aangepast.


5. Gun jezelf rust

De feestdagen zijn al druk genoeg. Zorg ervoor dat je tijd maakt voor jezelf. Even een moment van stilte, een kop thee, of gewoon een wandeling in de natuur kan helpen om tot rust te komen.


Wie vraag jij om hulp?

Je hebt je verlies zelf aan te gaan , je hoeft dit echter niet alleen te doen.

Verbinding maken met anderen is een belangrijke helende factor. Hoewel jij je soms terug wilt trekken kan het delen van jouw verhaal en emoties met anderen juist troost bieden.  Kijk bij wie jij terecht kan voor die verbinding, dat kan een goede vriend zijn, familie, je buurvrouw maar ook lotgenoten.

Laat je feestdagen een mix zijn van ruimte voor verdriet en momenten van verbinding.


Soms is er meer ondersteuning nodig en die hulp is er. Een verliescoach kan een stukje met je meelopen en je helpen om verlies te verweven in je leven.

Spreekt mijn wandelcoaching je aan? Ik ondersteun je graag en help je in het zetten van concrete stappen zodat jij jouw veerkracht vergroot. En jij je dagelijkse leven kunt leiden waarbij jouw verlies is verweven in je leven.


Tot Slot

Het verlies van een dierbare maakt de feestdagen anders, soms zwaar. Maar zoals ik eerder al  noemde: rouw is niet iets om te overwinnen, maar iets om mee te leren leven. Door ruimte te geven aan je emoties en steun te zoeken bij je omgeving, kun je de feestdagen een nieuwe betekenis geven – één waarin zowel verdriet als liefde een plek hebben.


Geef jezelf toestemming om vedriet te hebben en verlies te ervaren, want zelfs in het donkerste seizoen kan er ruimte zijn voor licht.


Inspiratie l tips l praktijkvoorbeelden

Rituelen bij Rouw

door Lineke Gitsis - van Essen • 1 september 2025
Rituelen bestaan al heel lang, ze markeren een moment van overgang en van verandering. Ik wil het met je hebben over afscheidsrituelen. Iets wat je doet als je afscheid gaat nemen van iemand of doet nadat je al afscheid hebt genomen. Afscheid nemen Er zijn verschillende momenten van afscheid nemen. Het eerste afscheid als iemand komt te overlijden. Afscheid nemen wanneer diegene een laatste rustplaats krijgt. En dan begint je rouwproces Een afscheidsritueel is niet voorbehouden aan de eerste week of weken van rouw. Juist de periode erna, als jij in je rouwproces zit, helpt een passend afscheidsritueel je verder. In elke fase van je rouwproces. En dat maakt een passend afscheidsritueel zo waardevol, het helpt je elke keer een stapje verder. Misschien heb jij heel bewust afscheid genomen. Misschien werd je zo geleefd dat je er wel bij was maar niet echt afscheid hebt genomen. Je voelt het verlies maar omdat er geen duidelijk afscheid is genomen kan je rouwproces niet beginnen. Waarom een afscheidsritueel? Een afscheidsritueel is iets wat je zelf kunt doen, het is zichtbaar. Daarmee ga je uit je hoofd en je gedachten en kom je in beweging. Het creëert duidelijkheid, markeert een overgang van de ene fase naar de andere. Helpt je als het ware om die ene bladzijde om te slaan zodat je naar de volgende bladzijde kan gaan. Wat belangrijk is, is dat je het ritueel niet zomaar doet omwille van het ritueel, maar dat je er bij bent. Heel bewust, in het hier en nu. Dat het past bij jou en past bij degene van wie je afscheid neemt. Waar voldoet een helend afscheidsritueel aan? – Het ritueel heeft een begin. – Je bent op een specifieke plaats of maakt de plek tijdelijk uniek. – Je neemt de tijd. – Je geeft aandacht aan wat of wie er niet meer is. – Je voelt wat er te voelen is. – Je kijkt terug op het verleden. – Je haalt herinneringen op. – Je ervaart waardering (dankbaarheid, liefde, trots, blijdschap) – Je sluit het ritueel af. Ik heb een heel aantal mooie gesprekken gehad met mensen waarin ze hun ritueel deelden. Een greep hieruit: - een brief schrijven om te kunnen uiten wat ze eerder niet kon. Zowel aan zichzelf als aan degene die ze nu zo mist - voordat ze op vakantie gaat een welgemeend: 'nou pap, geniet je weer mee door mijn ogen'? - hij bakt pannenkoeken op belangrijke herinnerings dagen - zij brandt een kaarsje en smudge stick en herdenkt wat er was - als zij een veer vindt met wandelen neemt ze hem mee naar huis en voegt ze hem toe aan een groeiende collectie. De veren doen haar denken aan degene die ze nu moet missen en geven warmte en een gevoel van nabijheid. Wat zou een passend afscheidsritueel voor jou kunnen zijn?

Persoonlijk: met een cognacje mijn vaders afscheid doorspreken

door duda-wsm • 8 augustus 2025
'Nou lieverd, zitten we hier met een cognacje mijn afscheid te bespreken' Geen coachee dit keer maar mijn eigen vader. We zitten als gezin om tafel en alles komt langs, van kist tot sprekers tot condoleren etc. Ik had bedacht van tevoren dat ik dit lastig zou vinden. Dat was het niet. Wel confronterend, emotioneel ook met vlagen. Met een traan en een lach En fijn, fijn om op papier te hebben wat paps wil. Welke wensen hij heeft en wat hij belangrijk vind. Halverwege hebben we allemaal een droge mond. 'doe mij maar een cognacje' zegt paps. Allemaal een drankje, toastjes op tafel en weer verder praten. Niet omdat het onderwerp zo feestelijk is. Wel omdat het leven gevierd mag worden. Hij heeft genoten van zijn tijd hier, van ons. En wij van hem. Nu is hij langzaam aan het loslaten, beetje bij beetje. Hij moet wel, wij ook. Ik heb even getwijfeld of ik dit hier ging delen en doe het toch. Omdat afscheid nemen ontzettend moeilijk is. En ik weet dat het helpend is om dit bewust te doen. Om hier aandacht voor te hebben. Dit helpt je in je rouwproces straks en het verlies nu. Herkenbaar of juist niet?

Rouw door kinderogen

door Lineke Gitsis - van Essen • 29 juli 2025
Misschien ben je ouder, tante, oma, buurvrouw, vriendin. We hebben bijna allemaal kinderen in onze directe omgeving. Vroeg of laat krijgen alle kinderen te maken met verlies. Of het nu gaat om het overlijden van een grootouder, een huisdier, een scheiding of een verhuizing — verlies is een onderdeel van het leven. Maar hoe ga je als volwassene om met het verdriet van een kind? Hoe bied je steun, troost én eerlijkheid zonder hen te overspoelen? Leren omgaan met verlies Elk kind heeft verlies in zijn/haar leven en leert daarmee om te gaan. Dat doen ze door ervaringen op te bouwen en te kijken naar hoe hun omgeving reageert op dat verlies. We hebben allemaal een diep verlangen om gezien te worden, erkend te worden en gehoord te worden. Een kind doet er alles aan om de goedkeuring, liefde en erkenning van de ouders te ontvangen. Dat maakt dat kinderen zich aanpassen en bepaald gedrag laten zien. Dit werkt ook zo als er rouw & verlies in hun leven komt. Als voorbeeld neem ik Fiene. Fiene is 5 jaar wanneer haar oma ernstig ziek wordt. Ze voelt dat er iets is en vraagt aan haar moeder wat er aan de hand is. Moeder wil haar beschermen en zegt: niks lieverd, er is niks aan de hand. Fiene snapt het niet, ze voelt dat mama verdrietig is en dat er iets aan de hand is. Maar blijkbaar klopt haar gevoel niet. Dus stopt ze het weg. Als Fiene 8 is en moet huilen wordt ze uitgelachen op school. En dat is de bevestiging: zie je wel, ik moet mijn gevoel wegstoppen. Dit voorbeeld betekent niet dat Fiene niet kan leren om goed om te gaan met verlies en met rouw. Of dat één verkeerde opmerking zulke verstrekkende gevolgen heeft dat een kind niet meer durft te voelen. Het geeft echter wel aan dat kinderen hun eigen conclusies trekken als ze voelen dat er iets aan de hand is. En die eigen conclusies kunnen compleet de plank misslaan, helemaal als kinderen in de fantasie fase zijn. Kinderen voelen meer dan je denkt Kinderen pikken signalen feilloos op. Ze merken verdriet op, voelen spanningen, en trekken hun eigen conclusies — zelfs als je probeert hen te beschermen. Juist door te zwijgen kunnen kinderen gaan twijfelen aan hun gevoelens of zichzelf de schuld geven. Eerlijk zijn, op een kinderlijke maar duidelijke manier, helpt hen om te begrijpen wat er aan de hand is. Als iemand is overleden, zeg dan niet ‘oma is overleden’ tegen een kind want overleden klinkt als overleven. ‘Oma is er niet meer’ kan klinken alsof oma nog wel terug kan komen. Je mag gerust zeggen dat oma dood is. Heel concreet en daarmee ook heel duidelijk. Zo kan het kind eerder beseffen wat er aan de hand is. Vooral kinderen onder de 6 jaar hebben nog geen tijdsbesef. Woorden als nooit of voor altijd zegt hun weinig. Het kan dus ook zijn dat je het vaker moet herhalen. Rond kerst kun je bijvoorbeeld zeggen: “Het is zo jammer dat oma er niet meer bij kan zijn, omdat ze dood is.” Openheid geeft veiligheid In plaats van het verdriet weg te stoppen, kunnen we kinderen helpen er op een gezonde manier mee om te gaan. Dat begint met woorden geven aan wat er gebeurt — ook aan je eigen emoties. Bijvoorbeeld: "Ik huil omdat mijn vader dood is. En ik was heel gek op hem. Als iemand doodgaat van wie je houdt, dan voel je verdriet." Zo leer je een kind dat verdriet er mag zijn. Het vertellen Kinderen hebben het gelijk door als volwassenen emotioneel veranderen. Zodra dat zo is raad ik aan om uit te gaan leggen wat er aan de hand is. Bij elk soort verlies, onderstaand voorbeeld gaat over overlijden, maar geldt net zo goed voor een scheiding of ander verlies. Bijvoorbeeld: “Opa is ernstig ziek, de arts gaat er alles aan doen om hem beter te maken en het kan ook zijn dat hij dood gaat.” Wanneer je een kind zoiets gaat vertellen zorg dan altijd voor een warme sfeer. Ga dicht bij elkaar zitten en zorg voor een sfeer die bijna gezellig is. Misschien wat lekkers te drinken of fijne muziek aan. Het mag echt aangenaam voelen. Zorg ervoor dat het kind zich geborgen en veilig voelt. Er is geen andere weg dan het vertellen, als je er niet over praat met een kind dan gaat die er alleen mee zitten. Met alle verkeerde conclusies en gedachten tot gevolg. Kinderen rouwen... en herrouwen Rouw is geen moment, maar een proces. Kinderen rouwen niet één keer, maar steeds opnieuw — bij belangrijke mijlpalen beseffen ze wat ze missen. Het verlies komt telkens in een andere vorm terug. Een schaduw die bij het leven hoort, vooral zichtbaar op momenten van licht. Webinar: leren omgaan met verlies Wil je meer leren over hoe je kinderen begeleidt bij rouw en verlies? Meld je aan voor het webinar op maandag 1 september . Daarin leer je over de vier rouwtaken voor kinderen, praktische manieren van communiceren, en hoe je herinneren een plek kunt geven. Je kunt het webinar ook terugkijken als je niet live aanwezig kunt zijn. Aanmelden kan via e-mail: stepwellcoach@gmail.com of via de socials.