Feestdagen & Verlies: omgaan met verdriet tijdens de 'mooiste tijd van het jaar'

lineke

Hoe ga je om met bijzondere dagen als collectieve feestdagen zoals kerst en sinterklaas? Of moet de donkere maanden, oud & nieuw, verjaardagen en vakanties als je verdriet hebt en er verlies is in je leven? Dagen die iedereen zo gewoon en vanzelfsprekend samen viert. Voor jou is dat misschien niet meer zo vanzelfsprekend. De feestdagen zullen ook niet hetzelfde zijn voor jou als voorheen.


De feestdagen worden vaak omschreven als een tijd van vreugde, samenzijn en tradities. Maar wat als degene van wie jij houdt niet meer beter wordt? Voor veel mensen wordt deze periode juist een confronterend moment waarin dat verlies voelbaarder is dan ooit. Rouw tijdens de feestdagen kan zwaar zijn, het is dan  belangrijk om ruimte te geven aan verdriet en betekenis te vinden in herinneringen.


Er is geen juiste of onjuiste manier om de feestdagen door te  komen. Neem tijd om stil te staan bij jouw situatie en doe wat voor jou goed voelt. Het is normaal dat deze dagen extra moeilijk voelen en dat je nog te ontdekken hebt hoe jij hier het beste mee om kan gaan.


Verlies, Rouw en de Feestdagen

Volgens Manu Keirse is rouw geen proces met een vast einde; het is een reis die een leven lang duurt. Tijdens de feestdagen worden we overspoeld met beelden van gelukkige gezinnen en gezellige momenten, waardoor het gevoel van verlies versterkt kan worden. Het is belangrijk te beseffen dat dit verdriet normaal is. Verlies  draait om twee zaken: enerzijds het gemis en anderzijds het leren leven met een nieuwe werkelijkheid.


In zijn boek Rouwvaardigheden pleit hij voor het omarmen van verdriet als een essentieel deel van liefde. “Rouw is de achterkant van liefde,” zegt hij. Juist tijdens de feestdagen kun je dit liefdesgevoel een plek geven door herinneringen te koesteren, ook al doet dat pijn.


Donkere maanden

De donkere maanden van het jaar zijn meestal extra moeilijk. Dit heeft ook te maken met je eigen bio ritme. Veel mensen hebben er last van dat er in de herst- en wintermaanden minder daglicht is. Dit kan leiden tot verstoring van je biologische klok wat weer vermoeidheid, minder energie, verandering van stemming en sombere maanden tot gevolg kan hebben.

Door het weer blijven veel mensen binnen. Je moet dan zelf meer doen om anderen te spreken en te zien. Doordat er buiten minder te doen is kunnen verveling en een gebrek aan afleiding op de loer liggen.

Al deze dingen samen kunnen leiden tot een verhoogde gevoeligheid voor somberheid en angst. Goed om te weten waar dit bij jou mogelijk vandaan komt.

Vaak helpt het al om het binnen gezellig te maken met bijvoorbeeld verse bloemen, een dekentje, muziek en kaarsjes. Kijk wat het voor jou prettiger maakt om binnen te zijn.


Praktische tips voor verlies tijdens de feestdagen

Hier zijn vijf tips om met verlies & rouw om te gaan tijdens deze emotionele periode:


1. Maak ruimte voor herinneringen

Als jouw geliefde niet meer beter wordt is het fijn om samen herinneringen te maken. Luister samen naar muziek, kijk foto's terug, eet samen een taartje of drink een drankje. Wees gewoon even samen en laat alles wat er ontstaat maar gebeuren. Brand eventueel een kaarsje en neem een stilte moment ook voor jezelf.

Welk ritueel past bij jou en bij jullie?


2. Wees niet bang voor emoties

IK moedig je aan om je emoties te accepteren, hoe moeilijk dit ook kan zijn. Het is oké om verdrietig te zijn tijdens de feestdagen. Je hoeft niet altijd sterk te zijn.

Je emoties gaan ook echt weer even en vaak lucht het op als ze er mogen zijn.


3. Communiceer met je omgeving

Praat met familie en vrienden over hoe je je voelt. Geef aan wat je wel en niet fijn vindt. Misschien wil je een grote kerstbijeenkomst vermijden of juist wel deelnemen, maar op jouw voorwaarden.


4. Creëer nieuwe tradities

Soms zijn oude tradities niet meer mogelijk of passen ze niet meer in je veranderde situatie.

Als oude tradities te pijnlijk zijn, bedenk dan nieuwe. Dit kan helpen om het vedriet te verzachten en de feestdagen in een nieuw perspectief te plaatsen. Misschien kun je iets doen wat je dierbare graag doet of deed maar nu niet meer kan, zoals een bepaald gerecht bereiden of een wandeling maken maar dan aangepast.


5. Gun jezelf rust

De feestdagen zijn al druk genoeg. Zorg ervoor dat je tijd maakt voor jezelf. Even een moment van stilte, een kop thee, of gewoon een wandeling in de natuur kan helpen om tot rust te komen.


Wie vraag jij om hulp?

Je hebt je verlies zelf aan te gaan , je hoeft dit echter niet alleen te doen.

Verbinding maken met anderen is een belangrijke helende factor. Hoewel jij je soms terug wilt trekken kan het delen van jouw verhaal en emoties met anderen juist troost bieden.  Kijk bij wie jij terecht kan voor die verbinding, dat kan een goede vriend zijn, familie, je buurvrouw maar ook lotgenoten.

Laat je feestdagen een mix zijn van ruimte voor verdriet en momenten van verbinding.


Soms is er meer ondersteuning nodig en die hulp is er. Een verliescoach kan een stukje met je meelopen en je helpen om verlies te verweven in je leven.

Spreekt mijn wandelcoaching je aan? Ik ondersteun je graag en help je in het zetten van concrete stappen zodat jij jouw veerkracht vergroot. En jij je dagelijkse leven kunt leiden waarbij jouw verlies is verweven in je leven.


Tot Slot

Het verlies van een dierbare maakt de feestdagen anders, soms zwaar. Maar zoals ik eerder al  noemde: rouw is niet iets om te overwinnen, maar iets om mee te leren leven. Door ruimte te geven aan je emoties en steun te zoeken bij je omgeving, kun je de feestdagen een nieuwe betekenis geven – één waarin zowel verdriet als liefde een plek hebben.


Geef jezelf toestemming om vedriet te hebben en verlies te ervaren, want zelfs in het donkerste seizoen kan er ruimte zijn voor licht.


Inspiratie l tips l praktijkvoorbeelden

Schuldgevoel bij (levend) verlies en rouw

door duda-wsm • 15 september 2025
Jezelf schuldig voelen als je geniet van tijd voor jezelf, ik hoor het veel terug bij mijn coachees en merk het zelf ook op. Want hoe kan ik nou tijd besteden aan de tuin, aan een schoon kippenhok, afspreken met vrienden terwijl mijn vader steeds meer achteruit gaat? En nu mijn vader is overleden: ik denk niet elke dag aan hem, neem ik wel genoeg tijd om te rouwen? 'waarom heb ik nou niet met mijn moeder besproken wat ze aan wilde na haar overlijden..' 'ze is overleden toen ik mijn ogen echt niet langer open kon houden bij het waken, waarom kon ik nou niet wakker blijven?' 'ik moet soms gewoon even het huis uit omdat het me aan vliegt en ik voel me daar schuldig over ondanks dat hij zegt dat ik dit gewoon moet doen' 'heb ik wel genoeg gedaan?' Zomaar een greep uit de gesprekken die ik heb tijdens het wandelcoachen. Schuldgevoel bij rouw & levend verlies. Bijna iedereen heeft er last van, niet iedereen durft het uit te spreken want er zit een soort taboe op schuldgevoel. Er komt schaamte naar voren als je spreekt over je schuldig voelen. Ik weet zelf dat schuldgevoel bij rouw & verlies veel voorkomt. Dat we ons schuldig voelen omdat we van de ander houden. Dat liefde achter dat schuldgevoel zit. Hoe complex soms ook. En dat het uitspreken, erover praten, de lading er deels vanaf haalt. Dat geeft lucht, ruimte. Je bent niet schuldig, je voelt je schuldig. En dat is niet fijn maar wel okee. Voel jij je wel een schuldig en wat doe je dan?

Rituelen bij Rouw

door Lineke Gitsis - van Essen • 1 september 2025
Rituelen bestaan al heel lang, ze markeren een moment van overgang en van verandering. Ik wil het met je hebben over afscheidsrituelen. Iets wat je doet als je afscheid gaat nemen van iemand of doet nadat je al afscheid hebt genomen. Afscheid nemen Er zijn verschillende momenten van afscheid nemen. Het eerste afscheid als iemand komt te overlijden. Afscheid nemen wanneer diegene een laatste rustplaats krijgt. En dan begint je rouwproces Een afscheidsritueel is niet voorbehouden aan de eerste week of weken van rouw. Juist de periode erna, als jij in je rouwproces zit, helpt een passend afscheidsritueel je verder. In elke fase van je rouwproces. En dat maakt een passend afscheidsritueel zo waardevol, het helpt je elke keer een stapje verder. Misschien heb jij heel bewust afscheid genomen. Misschien werd je zo geleefd dat je er wel bij was maar niet echt afscheid hebt genomen. Je voelt het verlies maar omdat er geen duidelijk afscheid is genomen kan je rouwproces niet beginnen. Waarom een afscheidsritueel? Een afscheidsritueel is iets wat je zelf kunt doen, het is zichtbaar. Daarmee ga je uit je hoofd en je gedachten en kom je in beweging. Het creëert duidelijkheid, markeert een overgang van de ene fase naar de andere. Helpt je als het ware om die ene bladzijde om te slaan zodat je naar de volgende bladzijde kan gaan. Wat belangrijk is, is dat je het ritueel niet zomaar doet omwille van het ritueel, maar dat je er bij bent. Heel bewust, in het hier en nu. Dat het past bij jou en past bij degene van wie je afscheid neemt. Waar voldoet een helend afscheidsritueel aan? – Het ritueel heeft een begin. – Je bent op een specifieke plaats of maakt de plek tijdelijk uniek. – Je neemt de tijd. – Je geeft aandacht aan wat of wie er niet meer is. – Je voelt wat er te voelen is. – Je kijkt terug op het verleden. – Je haalt herinneringen op. – Je ervaart waardering (dankbaarheid, liefde, trots, blijdschap) – Je sluit het ritueel af. Ik heb een heel aantal mooie gesprekken gehad met mensen waarin ze hun ritueel deelden. Een greep hieruit: - een brief schrijven om te kunnen uiten wat ze eerder niet kon. Zowel aan zichzelf als aan degene die ze nu zo mist - voordat ze op vakantie gaat een welgemeend: 'nou pap, geniet je weer mee door mijn ogen'? - hij bakt pannenkoeken op belangrijke herinnerings dagen - zij brandt een kaarsje en smudge stick en herdenkt wat er was - als zij een veer vindt met wandelen neemt ze hem mee naar huis en voegt ze hem toe aan een groeiende collectie. De veren doen haar denken aan degene die ze nu moet missen en geven warmte en een gevoel van nabijheid. Wat zou een passend afscheidsritueel voor jou kunnen zijn?

Persoonlijk: met een cognacje mijn vaders afscheid doorspreken

door duda-wsm • 8 augustus 2025
'Nou lieverd, zitten we hier met een cognacje mijn afscheid te bespreken' Geen coachee dit keer maar mijn eigen vader. We zitten als gezin om tafel en alles komt langs, van kist tot sprekers tot condoleren etc. Ik had bedacht van tevoren dat ik dit lastig zou vinden. Dat was het niet. Wel confronterend, emotioneel ook met vlagen. Met een traan en een lach En fijn, fijn om op papier te hebben wat paps wil. Welke wensen hij heeft en wat hij belangrijk vind. Halverwege hebben we allemaal een droge mond. 'doe mij maar een cognacje' zegt paps. Allemaal een drankje, toastjes op tafel en weer verder praten. Niet omdat het onderwerp zo feestelijk is. Wel omdat het leven gevierd mag worden. Hij heeft genoten van zijn tijd hier, van ons. En wij van hem. Nu is hij langzaam aan het loslaten, beetje bij beetje. Hij moet wel, wij ook. Ik heb even getwijfeld of ik dit hier ging delen en doe het toch. Omdat afscheid nemen ontzettend moeilijk is. En ik weet dat het helpend is om dit bewust te doen. Om hier aandacht voor te hebben. Dit helpt je in je rouwproces straks en het verlies nu. Herkenbaar of juist niet?